डोटीमा उत्पादन भएको अदुवा झापा देखि भारत सम्म

डिल बहादुर सिंह, डाेटी । लामो समयदेखि व्यावसायिक रूपमा अदुवा खेती गर्दै आएका बडीकेदार गाउँपालिका–३ का उपे न्द्र मल्लले उत्पादन गरेको ६० क्विन्टल अदुवा खरिद गर्न झापादेखि एक जना व्यापारी उहाँको बारीमा नै पुगे । सडक यातायातको सहज पहुँच र वार्षिक रूपमा अदुवाको उत्पादन वृद्धिसँगै कृषक मल्ल जस्तै व्यावसायिक रूपमा अदुवा खे ती गर्दै आउनुएका किसानको खेतबारीबाटै व्यापारीले अदुवा खरिद गरेर लैजाने गरेका छन् । स्थानीयस्तर मा व्यावसायिक रूपमा अदुवा उत्पादन गर्दै आएका कृषक मल्लले भन्नुभयो, “काठमाडौ, पूर्वमा विराटनगर, झापासँगै छिमेकी मुलुक भारतका विभिन्न स्थानबाट समेत अदुवा खरिद गर्न गाडी लिएर व्यापारीहरू घर सम्मै पुग्छन् ।”स्थानीय स्तरमा उत्पादन भएको अदुवा बिक्रिका लागि बजार को समस्या नभएपछि अदुवा उत्पादन गर्ने किसानको सङ्ख्या पनि बर्सेनि बढ्दै जान थालेको छ । डोटीमा सबै भन्दा बढी अदुवा उत्पादन हुने क्षेत्रका रूपमा बडीकेदार गाउँपालिकालाई लिइएको छ । बडीकेदारसँगै बोगटान फुड्सिल गाउँपालिका र जोरायल गाउँपालिकामा अदुवा उत्पादन हुने गरेको छ । अदुवा उत्पादनका क्रममा किसानले रासायनिक मलको प्रयोग गर्दैनन् । प्राङ्गारिक मलको प्रयोग गरेर यस क्षेत्रमा अर्गानिक हिसाबले अदुवा उत्पादन हुँदै आएको कृषकले बताएका हुन् । बोगटान फुड्सिल गाउँपालिका–२ मा अदुवा उत्पादनमा संलग्न स्थानीय कृषक पुष्कर बोहराले भन्नुभयो, “त्यसै पनि आवश्यक परेको समयमा स्थानीय बजारमा रासायनिक मल पाइँदैन, हामीले पहिले देखि नै घरमै पाइने गोठे मलकाे प्रयोग गर्दै आएका छौँ । हामीले उत्पादन गर्ने अदुवालाई उपभोक्ताले अर्गानिक अदुवाका रूपमा लिने गरेका छन् ।” अदुवाका लागि मल धेरै चाहिने भएकाले वर्षै पिच्छे जमिन फेर्नुपर्ने हुन्छ । उत्पादनका क्रममा किसानले प्राङ्गारिक मल मात्रै प्रयोग गरेका कारण यस क्षेत्रमा उत्पादन हुने अदुवालाई उपभोक्ताले अत्यधिक मन पराउने गरेको धनगढीका अदुवा व्यापारी पुष्कर जोशीले बताउनुभयो । व्यवसायी जोशीले भन्नुभयो , “डो टीमा उत्पादन हुने अदुवाको माग बजार मा राम्रो छ । धनगढीदेखि देशका विभिन्न स्थानका साथै भारतमा समेत यहाँको अदुवा बिक्रिका लागि पठाउने गरेका छौँ ।”

जिल्लाका ग्रामीण क्षेत्रसम्म सहजै यातायात र ढुवानीको व्यवस्था, बजार सम्मको सहज पहुँच र आम्दानी पनि राम्रै हुने गरेका कारण डोटीमा किसानले बर्सेनि अदुवा खेतीलाई व्यावसायिक रूपमा गर्दै आएका छन् । कृषि ज्ञान केन्द्र डोटीका निमित्त कार्यालय प्रमुख गंगा दत्त अवस्थीका अनुसार यस जिल्लामा आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा ८५० हे क्टर जमिनमा अदुवा खेती गरि एकामा १३ हजार २४६ मे ट्रिक टन अदुवा उत्पादन भएको छ । त्यस् तै आव २०७८/७९ मा ८४५ हे क्टर जमिनमा अदुवा खेती गरिएकामा १३ हजार एक सय मेट्रिकटन र आव २०७७/७८ मा ७८० हेक्टरमा अदुवा खेती गरिएकामा ११ हजार सात सय मेट्रिक टन अदुवा उत्पादन भएको थियो । अदुवा बढी उत्पादन हुने विभिन्न क्षेत्रलाई अदुवा पकेट क्षेत्रका रूपमा विकास गरिए काे छ ।  किसानले गत वर्ष प्रतिकिलो ७० रुपियाँदे खि १३० रुपियाँसम्ममा अदुवा बिक्री  गरेकाे  बताएका छन्थि । उत्पादन बढ्दै गए पनि भण्डारणको व्यवस्था हुन नसक्दा किसानले अदुवा उत्पादन लगत्तै बिक्रि गर्नुपर्ने बाध्यता रहे को छ । अदुवा भण्डार णको उचित व्यवस्थापन हुन सके मा बेमौसममा आफूले मागे को मूल्य लिन सकिने किसानहरु बताउँछन् ।